مقدمه

با گذشت بیش از چهار دهه از انقلاب شکوهمند و تاریخی اسلامی در ایران که در نوع خود انقلابی بی نظیر و با شکوه در دوران جولان دو اندیشه لیبرال و کمونیسم -در دو نمود بلوک غربی اش به سرکردگی آمریکا و بلوک شرقی اش به سرکردگی شوروی- بود، به تدریج جای پای برخی از اقدامات پیشگیرانه و یا درمان های اساسی برای مبارزه با مشکلات و چالش های تداوم و استمرار انقلاب و ارزش های انقلابی در ریل اصلی خود، بیش از پیش نمود پیدا کرده است. اندیشه انقلاب اسلامی ایران که در ابتدای تولد خویش و با هشدار امام (ره) به رهبران شوروی مبنی بر لزوم تغییر رویکرد و عدم پذیرش از سوی آنان، با پدیده افول و زوال اتحاد جماهیر شوروی مواجه گردید؛ پس از آن جمهوری اسلامی ایران با کینه توزی ها و دشمنی های عملی محور لیبرالیست به سرکردگی آمریکا -و آن هم فقط به خاطر اینکه دیگر دستشان از چپاول ثروت های ملت شجاع ایران قطع شده بود و تفکر و اندیشه جمهوری اسلامی ایران به تدریج در حال انتشار در منطقه نفت خیز خاورمیانه بود- مواجه شد.

 کینه توزی هایی که با براه انداختن جنگی تحمیلی از سوی نماینده جانی شان در منطقه یعنی صدام حسین ادامه یافت و پس از آن نیز با حمایت های علنی از براندازان و فتنه انگیزان در ایران و نیز با محاصره علمی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، رسانه ای، امنیتی، نظامی و ... به اوج خود رسیده است و آن چنان مقاومت ملت قهرمان ایران آن ها را مستاصل کرده است که دیگر با نقض تمامی قوانین بین المللی مستقیما وارد ترور سازمان دهی شده و دولتی رهبران مقاومت و نیروهای رسمی جمهوری اسلامی ایران، آن هم به دستور مستقیم رئیس جمهور آمریکا در خاک کشور عراق و دیگر مناطق می زنند. آن ها حضور جمهوری اسلامی ایران در کنار مرزهای خود برای دفاع از عزت و کرامت و منافع ملی ما را بر نمی تابند در حالی که خودشان هزاران کیلومتر از کشور خود و تقریبا در تمام جهان به بهانه مقابله با تروریسم ولی به انگیزه اصلی و اساسی دیرینه خود یعنی یانکی گری و چپاول ثروت ملت های منطقه، در کنار مرزهای ما دست به انواع جنایات و ریختن انواع نقشه های براندازانه زده و در صدد فلج کردن تکنولوژی های پیشرفته و نقاط ثقل امنیت و قدرت جمهوری اسلامی و محور مقاومت یعنی مسئله هسته ای، توان بازدارنده موشکی و حضور مقتدرانه منطقه ای جمهوری اسلامی ایران هستند.

 در این میان تجربه این دوران های سخت و گذار و تنومند تر شدن درخت مقاوم انقلاب، نشان می دهد که یکی از مهم ترین و اساسی ترین عوامل تقویت درونی جمهوری اسلامی ایران مبارزه با جنگ شناختی و نرم دشمن است که رهبر معظم انقلاب طی سالیان متمادی با بصیرت نافذ الهی شان از آن تعبیر به شبیخون فرهنگی نموده اند. و بهترین راه ورود موفق و قدرتمند در این عرصه مدیریتی جهادی در عرصه فرهنگ است تا این مقاومت انقلابی را در همه عرصه های آن یعنی فرهنگ و ایجاد روحیه انقلابی در آحاد مردم و نخبگان، علم و دانش، اقتصاد و تولید داخلی، سیاست و استراتژی های کلان کشوری، نظامی و امنیتی و ... نهادینه کند تا خود به سان چشمه ای درون زا و مولد در راستای حرکت انقلاب در مسیر اصلی عمران مادی و معنوی آحاد ملت ایران در درجه اول و سایر ملل مظلوم و مستضعف منطقه و جهان در مراتب بعدی با شتاب هرچه بیش تر به پیش برود. مقاله پیش رو تلاشی است هر چند مختصر و مقاله گون در تبیین و تشریح این مساله با استفاده از روش تحلیلی – تبیینی و نیز با مراجعه به منابع مکتوب و یا شفاهی تولید شده در این عرصه، تا با آشنایی بیشتر با این نوع مدیریت و به کاربستن مسیرها و راه حل های پیشنهاد شده به تحقق مدیریت فرهنگی جهادی در راستای رسیدن به مقاومت انقلابی در همه عرصه های اساسی و مورد نیاز کشور برسیم؛ در ابتدا باید مفاهیم اساسی این مسئله را توضیح دهیم:

مدیریت و مدیریت جهادی

1-1 مدیریت

برای واژه «مديريت» تعاریف گوناگونی ارائه شده است. در واقع«مدير» به معناي كسی است كه گروهی را به جهت رسيدن به هدفي مشترك اداره‌ نموده و هماهنگ‌ می کند. اگر چه در جامعه ما در معنای راهنما، رهبر و مرشد نيز به كار رفته است. (شريعتمداري، 1388: ص 25). در برخی از تعاریف نیز معنای مدیریت را با شمردن وظايف مدير تبیین می نمایند و می گویند: مدیر کسی است که اموری چون: برنامه‌ ريزی، سازماندهی، تأمين نيروی انسانی، هدايت و كنترل را بر عهده دارد. (وی بريچ و كونتز، 1386: ص 4).

«نظريه تيلور» نخستین و مهم‌ترين نظريه است که مديريت را به عنوان یک علم مطرح نموده است. وی «علم را به جای تجربه محض، هماهنگی میان اعضا را به جای استقلال فردی و حداكثر توليد را به جای محدوديت در محصول دانسته، و هدف نهايی از علم مديريت را، پرورش هر يك از كاركنان  و رساندنشان به حداكثر ظرفيت دانسته است.» (مجد فر، 1371: ص 36). اگر چه که این نظريه آغازی مناسب جهت بحث های علمی درباره مديريت بود اما از مهم‌ترين اشکالاتش «عدم توجه به مسائل انسانی و روحی افراد درون سازمان» بود. که این کمبود را  نظريه‌های پس از آن به اين موضوع پرداختند. چنانچه برخی بیان کرده اند که مدیریت عبارت است از: «فرایند به ‌کارگیری کارا و اثربخش منابع مادی و انسانی تحت نظام ارزشی پذیرفته شده آن جامعه با عنایت به اصولی چون برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، و در نهایت هدایت و کنترل و نظارت بر اساس هدف‌های از پیش تعیین شده» (ا.م. ا. رضاییان، 1395: ص 262). و در واقع وظیفه مدیر این است که تعیین کند چه روشی، در چه موقعیت خاصی، تحت چه شرایط ویژه‌ای و در چه زمان بخصوصی بهترین زمینه را برای نیل به اهداف مدیریت فراهم می‌کند. (فیضی، 1383: ص ۵۶).

در علمجدید

اگر چه که از منظر سنتی ها مدیریت عبارت است از: «به کار گرفتن کلیه امکانات موجود در موقعیتی خاص به منظور رسیدن به هدف یا هدفهای مشخص  ولی در بستر دانشی جدید مدیریت را به شیوه های مختلفی تعریف کرده اند که از آن جمله است:  

-         «دانشی است برای چگونگی اداره و هدایت سازمان جهت رسیدن به نتایج مطلوب.»  (Luthans,1969: pp. 449-453)

-         «دانش و هنر به کارگیری منابع سازمانی برای دستیابی به اهداف سازمان به شیوه مطلوب.» (مرتضوی و عراقی، 1388).

1-2 مدیریت جهادی

کلمه «جهاد» واژه ای است عربی و مشتق از ریشه «جهد» به معنایمشقت (ابن فارس، 1404 ق، ج1، ذیل کلمه جهد و راغب اصفهانی، 1363).  و به معنای نهایت تلاش و کوشش. لکن از دیدگاه دین به هر گونه تلاش صادر از شخص مسلمان، جهاد اطلاق نمی شود؛ بلکه آن نوع تلاشی را گویند که دارای بذل جان، مال و توان انسان در مسیر اعتلای کلمه اسلام و اقامه شعائر ایمانی باشد. ( نجفی، 1362، ج 21: ص 3)

با توجه به زمینه تعریفی ای که در مورد دو واژه مدیریت و جهاد گذراندیم، اکنون می توانیم به معنایی از واژه «مدیریت جهادی» برسیم. در واقع «مدیریت جهادی» عبارت است از: «تلاشی بی وقفه در به کارگیری مؤثر و کنترل فعالیت های افراد، که مبارزه با نیت الهی در تمام عرصه های علمی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و.... ، جهت نیل به اهداف والای جامعه و رفع موانع موجود صورت می گیرد.» در این زمینه مدیر جهادی با عشق و ایمان به خدا، خستگی ناپذیری، و با گام هایی بلند و پر شتاب که حرکتش توام با تدبیر و بصیرت و دشمن شناسی، است با گذر از موانع پیش رو یکی پس از دیگری، به سوی ایجاد تمدن اسلامی به پیش می رود. (عزتی: 1393).

رهبر معظم انقلاب اسلامی در تعریف مدیریت جهادی می فرمایند: «مدیریت جهادی یعنی کار، تالاش، با خدا حساب کردن، به علم تکیه کردن، به درایت و تدبیر تکیه کردن. اگر این ها محقق شود کارها پیش می رود. کشور نیز همینطور قابل اداره شدن است. ما معتقدیم کشور را نیز می توان اینگونه اداره کرد. با کار جهادی می شود اداره کرد؛ نه فقط برای ما که در برهه ای از زمان قرار گرفته ایم که فشار ها و تهدید ها و تعصب های خباثت آلود قدرت های غرب و طاغوت بر ما زیاد است؛ در همه شرایط همینطور است. در شرایط جنگ و صلح، در شرایط گشایش و سختی و انواع شرایط این جور است. اگر انسان با این روحیه وارد شود کارها پیش می رود. » (خامنه ای، سید علی، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای شهر و شهردار تهران، 23/10/1392).

در زمینه شامل بودن این نوع مدیریت برخی چنین می گویند: «مدیریت جهادی یعنی علم و هنر رهبری و کنترل فعالیت های دسته جمعی، مبتنی بر مبارزه در تمامی عرصه های علمی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... است جهت نیل به اهداف راهبردی و کلان یک سیستم و رفع موانعی که در رسیدن به آن وجود دارد. مدیریت جهادی در واقع سبکی برخواسته از تفکر بومی و متناسب با مقتضیات فرهنگی و اجتماعی ایران است. (مشایخی و همکاران، 1388). در واقع مدیریت جهادی از طریق شناخت و به فعلیت رساندن ظرفیت های نهفته و پشتیبانی نهادی بر مبنای جامعه روستایی در فرایند تصمیم گیری، بسترهای مشارکت آنان در عرصه های اجتماعی و اقتصادی را فراهم آورده است، ضمن اینکه تقویت باورها و آموزه های دینی به این هدف کمک میکند. (محمود زاده و همکاران، 1388: ص 89). در مدیریت جهادی فرآیند رفع و جبران خلاقانه چالش ها و کمبودها و ایجاد ظرفیت های جدید با منابع و تشریفات حداقلی است از طریق ایثار و تلاش مضاعف و برادرانه و در جهت تقرب الی الله. (حجازی فر، 1394: ص 96).

از آن جا که در نظام اسلامی، سپردن، قبول و احراز مناصب اجتماعی و مدیریتی همواره یک تکلیف است و نه یک حق و یا وسیله سودجویی (تقوی دامغانی، 1393: ص 37- 40). واژه جهاد صبغه ای مقدس دارد. این کلمه در گفتمان جوامع دینی معنا پیدا میکند و در کنار کلماتی مانند هجرت، ایمان، عبادت و... مسئله گفتمان دین را تکمیل می نماید. (پیغامی، 1390: ص 2) چنانچه در قرآن کریم نیز خداوند متعال می فرماید: «الَّذِينَ آمَنُواوَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ : آنان که ایمان آوردند و از وطن هجرت گزیدند و در راه خدا به مال و جانشان جهاد کردند آنها را نزد خدا مقام بلندتری است و آنان بالخصوص رستگاران و سعادتمندان دو عالمند». (توبه:20)

بدان سبب که جهاد، یک امر مقدس و ارزشمند است، تفاوتی در این میان نیست که در چه عرصه و زمینه ای باشد، دفاعی باشد یا علمی یا سیاسی یا خدمت رسانی و... و این خود، از زیبایی های کاملترین دین آسمانی می باشد که جهاد را برای تمامی مسلمانان، در هر صنف و شغلی که هستند مورد تاکید قرار داده است ... و رهبر فرزانه انقلاب نیز کرارا همگان را به چنین جهاد عظیمی فراخوانده اند. (احمدی، 1393: ص 1).

ملاک های شاخص در مدیریت جهادی

پر واضح است که با توجه به اهمیت وافر و کارگشا بودن مدیریت جهادی جهت استحکام ساختار درونی قدرت کشور و نیز قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، چنین سبکب از مدیریت بسیار لازم و ضروری است و عدم توجه به آن ما را دچار صدمات جبران ناپذیری خواهد کرد. (نادعلی، 1395: ص10).

می توان مولفه های مدیریت جهادی را از نصوص دینی به شرح ذیل شمرد: 

-         مولفه های مدیریت جهادی در دیدگاه قرآن کریم: توکل (آل عمران: 159)، نظم (صف: 4)، ایمان و اخلاص (مائده: 54)، وحدت و اتحاد (آل عمران: 112)، استغفار از اسراف (آل عمران: 174) ، احسان و ایثار (بقره: 195) ، پرهیز از سستی (انفال: 45)، پرهیز از غرور (انفال: 47)، ذکر بسیار خدا (انفال: 45)

-         مولفه های مدیریت جهادی در دیدگاه اهل بیت (علیهم السلام): بصیرت (نهج البلاغه : خ 172) ،  آگاه بودن به مواضع و مسائل حق (همان: خ 172)، مقاومت (همان، خ 172)، تقوا تهذیب نفس و اطاعت از خدا (همان: حکمت 89)، اصالح رابطه خود و خدا (همان: حکمت 89)، ساده زیستی و بی آلایشی (اصول کافی، 2: 272)، شایسته ساالری در گزینش (علامه امینی، 8 : 291) مجاهدت و تلاش دائمی (زیارت امین الله)، اصول علمی (دانش و تجربه) (المستدرک على الصحیحین، 1420: 3 : 138).

-         مولفه های مدیریت جهادی در دیدگاه مقام معظم رهبری: توکل به خدا، خودباوری و اعتماد به نفس، دشمن شناسی (کریم زاده، 1393: ش 107)، درایت و تدبیر (بیانات در دیدار با اعضای شورای شهر، 1392)، شوق به کار (بیانات در دیدار با رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت، 1392)، حرکت علمی، پرقدرت، با برنامه و مجاهدانه (بیانات در جلسه تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی، 1392)، نیروی انقلابی (بیانات در دیدار با وزیر جهاد سازندگی، 1370)، پایبندی و اصرار به ارزش های الهی (روحیه حزب اللهی و ارزش گرایی معنوی (بیانات در دیدار با شورای جهاد سازندگی، 1385)، باور و قبول قلبی (ایمان و اعتقاد) (بیانات در جلسه تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی، 1392)، همه با هم بودن (اعتقاد به کار گروهی) (بیانات در دیدار با روحانیون)، مسئولیت پذیری (بیانات دیدار با شورای جهاد سازندگی، 1385)، دوری از اختلافات، کارآمدی، استفاده از امکانات و ظرفیت ها، نگاه نقادانه، حرکت مبتنی بر علم و درایت، همت، همراه با انگیزه خدمت، حضور مردمی (عزم ملی)  (کریم زاده، 1393: ش 107).

مدیریت جهادی و غیر جهادی

در مقایسه ای میان ویژگی های سبک مدیریت جهادی و غیر جهادی می توان گفت:

-         ویژگی های مدیریت جهادی عبارتند از:  ارزش مدارى، ایمان و اعتقاد به آخرت، تقوی، جامع نگری، نگرش سیستمی، عرضه افکار و همفکری مشورت، تواضع و فروتنی متعادل، داشتن اعتماد به نفس و خودباورى براى كارهاى نشدنى، پایبندی به ضوابط به جای روابط، عیب پوشی، عمل به وعده ها، سعه صدر، خوشرویی، وقار و متانت، توان اداره امور سازمانی، پیشگامی در خودشناسی، نوآورى و خلاقيت و تحول آفرينى و فرهنگ سازى، مشاركت پذيرى در تصميم و اجرا،

-         اما ویژگی های مدیریت غیر جهادی عبارتند از: خود محوری، خاص گرایی و نداشتن باور عمیق به توان سایر منابع انسانی، رفاه طلبی و عافیت طلب اعمال روش های علمی در مدیریت بدون لحاظ تعهد و معنویت، دارای مبانی برون دینی و برون مرزی، عدم دغدغه مردمی و درد مردم نداشتن، بی توجهی به عدالت اجتماعی، نگاه به مدل های مدیریتی رایج غربی، الگوی مدیریت جهادی دارای سه بعد ارزشی - نگرشی، رفتاری - عملکردی و ویژگیهای مدیریتی است. (ترک زاده، 1396: 25). همچنین (مرتضوی، 1391: ص 105).

دستاوردهای مدیریت فرهنگی جهادی

اگر جامعه اسلامی بر اساس سبک مدیریت جهادی و با دیران جهادی اداره گردد پس از چندی می توان امور زیر را درون این جامعه مشاهده نمود:

-         شناختن ظرفیت های نهفته افراد جامعه و به فعل رساندن آن ها.

-         تولید حد اکثری قدرت نرم در همه ابعاد و در نتیجه خنثی سازی تهدیدات نرم دشمنان داخلی و خارجی.

-         ایفای نقش حد اکثری و بیش از پیش مردم در فرآیند پیشرفت و توسعه جامعه و کشور.

-         بالا بردن میزان کارآمدی نظام و حکومت دینی برای اداره جامعه.

-         شکوفا کردن خلاقیت های فردی و گروهی در جامعه اسلامی.

-         بالا رفتن ضریب امنیت ملی و منطقه ای با کسب رضایتمندی مردم.

موانع تحقق مدیریت فرهنگی جهادی

در مسیر محقق شدن مدیریت جهادی ممکن است برخی موانع ایجاد گردند که مهم ترینشان عبارتند از:

- نپرداختن به ایده ناب و صحیح تفکر ارزشی مدیریت جهادی از دهه هفتاد به بعد توسط نخبگان جامعه، رسانه ها، مراکز علمی- پژوهشی و آموزشی، توجه نکردن مسئولان رده بالا در دولت به حاکم کردن چنین اندیشه و تفکری در میان خود و مسئولان میان رده و یا مسئولان جزء تر.

- نداشتن درکی صحیح از ماهیت، ضرورت، ابعاد، مدیریت جهادی مخصوصا از ده سوم به بعد انقلاب اسلامی ایران.

- در راس ماندن افراد و جریانات و رویکردهای متعارض و بی اعتقاد به مدیریت جهادی به همراه نفوذ تفکرات وایده های روشنفکری غرب گرا و مخالف با اندیشه های جهادی و انقلابی.

- عملکرد بسیار بد بعضی از مدیران منتسب به نیروهای ارزشی و سوء استفاده مخالفان مدیریت جهادی از اوضاع پیش آمده توسط ایشان.

- تغافل و یا تعمد در بی توجهی به رهنمودها و دغدغه های مقام معظم رهبری در داشتن روحیه مدیریت جهادی و انقلابی در میان جامعه و مخصوصا مسئولین.  

مقاومت انقلابی

شاخصه های مقاومت انقلابی

مقام معظم رهبری در برخی از مناسبت ها به شاخصه های انقلابی گری بودن،انقلابی بودن و انقلابی ماندن اشاره نموده اند که می توان با سر لوحه قرار دادن آن ها مقاومتی انقلابی را ترسیم نمود. ایشان درباره اهمیت این شاخص ها بیان کرده اند که: «مسئله‌ شاخص‌های انقلابیگری هم خیلی مهم است؛ یعنی واقعا بدانیم شاخص‌ها چیست، شاخص‌های انقلابیگری را درست پیدا کنیم، در ذهن خودمان مشخص بکنیم، از کسانی که مطلع‌تر از ما هستند، بپرسیم. اگر این کارها انجام بگیرد، این ماندگاری انقلاب، بدون تردید، خواهد بود.» (خامنه ای، سید علی، بیانات قبل از انتخابات مجلس، 19/10/1394 و رضایی، ۱۳۹۴)

 این شاخص ها را می توان اینچنین شمرد:

-         حرکت در چاچوب مبانی و ارزشهای اساسی انقلاب اسلامی ایران: ایشان فرموده اند: «بنده در سال گذشته در همین جلسه راجع به مبانی امام صحبت کردم. مبانی اساسی ما آنهاست ... اگر این پایبندی وجود داشت، حرکت، حرکت مستمر و مستقیم خواهد بود. در تندباد حوادث این حرکت تغییر پیدا نمیکند... نقطه‌ی مقابل این پایبندی عمل‌گرایی افراطی است. یعنی هر روزی به یک طرف رفتن، هر حادثه‌ای انسان را به یک طرف کشاندن.»

-         برنامه ریزی و همت نمودن جهت رسیدن به آرمانهای انقلاب: ایشان در این زمینه بیان می دارند: «بعضی سعی می‌کنند جامعه و جوان‌های ما را دچار ناامیدی کنند. بگویند آقا فایده ندارد! نمیشود! نمی‌رسیم! ... شاخص دوم این است که هرگز منصرف نشویم از رسیدن به آن اهداف بلند و آرمان‌های بلند. تسلیم نشویم در مقابل فشارها.»

-         التزام حد اکثری به موضوع استقلال کشور: در این باره مقام معظم رهبری می فرمایند: «استقلال سیاسی معنایش این است که ما در زمینه‌ی سیاسی فریب -دشمن را- نخوریم... استقلال فرهنگی که از همه مهم‌تر است در این است که سبک زندگی را سبک زندگی اسلامی ایرانی انتخاب بکنیم... استقلال اقتصادی هضم نشدن در هاضمه‌ی اقتصاد جامعه جهانی است.»

-         حساس بودن مقابل دشمن و نقشه هایشو عدم تبعیت از آن: در این زمینه ایشان مفرمایند: «باید دشمن را شناخت، نقشه‌ی او را فهمید، از تبعیت دشمن سر باز زد؛ این شاخص چهارم، این عدم تبعیت را قرآن، جهاد کبیر نام نهاده است.»

-         داشتن تقوای دینی و سیاسی: که در این زمینه ایشان فرموده اند: «اینکه ما عرض کردیم که باید به آرمان‌ها پابند بود، اسلام اینها را از ما خواسته است. یک تکلیف دینی است و رعایت آن تقوای دینی است. تقوای سیاسی هم همراه همین است؛ تقوای سیاسی یعنی انسان از لغزشگاه‌هایی که دشمن می‌تواند از آن استفاده بکند پرهیز بکند.» (بیانات رهبر انقلاب در حرم امام خمینی در تاریخ: ۹۵/۳/۱۴)

این شاخص ها را می توان به صورت یکجا و بر حسب ترتیب و اهمیت منطقی شان چنین شمرد: عدالتخواهی؛ تدین و پایبندی به تکلیف شرعی؛ استکبارستیزی و ایستادگی قاطع در مقابل کفر و سلطه بیگانگان؛ برخورداری از سلامت اخلاقی؛ مبارزه واقعی با فقر و فساد و تبعیض؛ آزادگی و دفاع از مظلومان عالم؛ دفاع از حقوق ملی؛ ثبات و ایستادگی در اصول انقلاب؛ پایبندی به ارزش‌ها و پاسداری از آن ها؛ در راس قرار دادن رفتار و گفتار امام و التزام عملی به آن به همراه ایستادگی در برابر تحریف راه امام (ره)؛ ساده زیستی و اجتناب از اشرافیگری به همراه پاکدستی؛ خدمت خالصانه و بدون منت و نفاق و طمع‌ورزی؛ مرزبندی شفاف با دشمنان دین و انقلاب؛ اعتماد به مردم؛ صداقت و وفاداری؛ شجاعت در اقدام.

مدیریت جهادی و عرصه های سه گانه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی

مدیریت جهادی و اقتصاد

در دوران کنونی، نظام متکبر و زورگوی استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا و تاییدات قولی و عملی اروپا و سایر اذنابشان در منطقه و جهان به سیاست تحریم -که یک ابزار تنبیهی در سیاست خارجی محسوب میگردد- بر علیه جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای استقلال طلب و آزادی خواه روی آورده اند. هدف از تحریم ها به زعم خودشان فشار حداکثری بر کشور با هدف تغییر رفتار است. ایالات متحده آمریکا همواره و بیشتر از قدرتهاي دیگر از حربه تحریم اقتصادي به عنوان یکی از ابزارهاي فشار و اجبار در پیشبرد اهداف سیاست خارجی کشورش در سطح بین المللی استفاده کرده است. و باید دانست که اکثر این تحریمها علیه جمهوري اسلامی ایران تا سال 2006 م، و نیز به صورت خاص در پنج سال اخیر و -حتی پس از پذیرش موافقتنامه بین المللی برجانم- به طور یکجانبه از طرف آمریکا صورت گرفته است. اگر چه که این سیاستهای خصمانه علیه کشورمان، به خاطر پایبندی مردم و مسئولین به اصول و ارزشهای انقلاب اسلامی از جانب آمریکا بی پایان خواهد بود داشت، اما آنچه مهم است این است که باید در چنین زمان حساسی با همه توان و ظرفیت ملت و کشورمان، مقابل این سیاستهاي خصمانه ایستادگی و مقاومت کنیم. (حسین پور، 1395: ص 8). و ایده (نظریه) ابلاغی «اقتصاد مقاومتی و درون زا» توسط رهبر انقلاب اسلامی در پاسخ به چنین حربه های اقتصادی در واقع الگویی کامل است از مدیریت جهادی موفق. (هزاوئی، 1393: 1).

و در چنین شرایط و دورانی اگر مدیران با فرهنگ مدیریت جهادی نهادینه شده به شناسایی نقاط آسیب پذیر در اقتصاد ایران بپردازند و تلاش خود را -با تأکید بر ظرفیتهاي درونی همراه با جذب بازارهاي خارجی و خصوصا بازار بزرگ مصرف کننده کشورهای همسایه، جهت کالای ایرانی- برای رفع آنها انجام دهند، در مدت زمان کوتاهی، به اقتصادی پویا، مولد، و قوی دست خواهیم یافت که در این صورت تحریم نه تنها تهدید نخواهد بود بلکه با چنین سبک مدیریتی تبدیل به یک فرصت طلایی جهت شکوفایی اقتصادی هر چه بیشتر خواهد شد. (میرلداري 1394: 12) که البته با اصلاح الگوی مصرف می توان به قله های رشد و شکوفایی اقتصادي رسـید. همین صرفه جویی و دوری از اسـراف و تـبذیر، اگر چه که ریشه در معتقدات و باورهای اسـلامی - ایرانی مردم این سرزمین دارد اما میتواند با کار کارشناسی جامعه شناختی اقتصادی، خود راهکاری عملیاتی و استراتژیک برای جذب و ترمیم دولت، بنگاه های اقتصادی و خانوارها باشد. (کشاورزیان پیوستی، 1388 :4).

در ووقع می توان راهکار فعال و پویا نمودن اقتصاد کشور را چه در دوران تحریم و چه در سایر شرایط غیر تحریمی، از سیاستهاي اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری در بهمن سال 1392 ابلاغ نمودند جستجو کرد. هدف این سیاست های ابلاغی از جانب ایشان تامین رشد پویا و بهبود شاخصهای مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردي جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درونزا، پیشرو و گرابرون است. از جمله محورهای موجود در این سیاست هاای ابلاغی عبارتند از:

-         فعالسازی منابع مالی و سرمایه های انسانی و علمی کشور با هدف توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه.

-         پیشتازي اقتصاد دانش بنیان.

-         پیاده سازی نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآور.

-         محور قرار دادن رشد بهره وری به همراه تقویت عوامل تولید.

-         توانمند کردن نیروی کار و تقویت رقابت پذیری اقتصاد.

-         سهم بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف متناسب به همراه نقش آفرینی شان در ایجاد ارزش.

-         مدیریت مصرف به همراه تأکید بر اجرای سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف.

-         ترویج مصرف کالاهای داخلی به همراه برنامه ریزی در جهت ارتقای کیفیت و رقابت پذیری در تولید، اصلاح و تقویت همه جانبه نظام مالی کشور که با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی، برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن. (محمودزاده، 1393)

مدیریت جهادی و فرهنگ

بنابر کامل ترین تعریف فرهنگ از مردم شناس انگلیسی ادوارد تایلر (E.B.Tylor)درواقع فرهنگ: «فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن و بالاخره تمام عادات و رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از جامعه خود فرا می گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را بر عهده دارد. (روح الامینی، 1388: صص 17 و 18.)

بر طبق سخنان مقام معظم رهبری فرهنگ مهم ترین عامل دستیابی به جامعه ای رشید، موحّد، پرنشاط، پرامید، عدالت طلب، دارای اعتماد به نفس، پرکار، پیش رو، پیشرفته، دارای توکل و برخوردار از روح ایثار و گذشت است (بیانات مقام معظم رهبري در سال 1386). و در واقع فرهنگ ملی همان عاملی است که ملّتی را به رکود و خمودی، یا تحرک و ایستادگی، یا صبر و حوصله یا پرخاشگری و بی حوصلگی یا اظهار ذلّت در مقابل دیگران یا احساس غرور و عزّت در مقابل دیگران به تحرّک و فعالیت تولیدی یا به بیکارگی و خمودی تحریک می کند. (بیانات مقام معظم رهبري در سال 1383). وی فرهنگ را درک، برداشت، فهم معتقَد و باور انسان ها و روحیات و خلقیات آن ها در زندگی تعریف نموده و آن را عامل وادار کننده انسان ها به کار دانسته اند. (برداشت شده از بیانات رهبری در 25/6/1389).چنانچه امام خمینی (ره)، فرهنگ را بالاترین و والاترین عنصر اساسی و دخیل در موجودیت هر جامعه دانسته است: «اساساً فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می دهد.» (صحيفه نور، ج‌15، ص‌160). که در همه این معانی آن سنگ زیر بنایی و عنصر تعیین کننده، همان فرهنگ نهادینه شده است که رفتار افراد در همه زمینه ها را تحت تاثیر خود قرار داده و می دهد.

مدیریت جهادی و سیاست

«فیلپ برو که از اساتید برجسته علوم سیاسی در دانشگاه سوربن می باشد، سیاستگزاری عمومی را تجلی اراده حکومت در عمل دانسته است. وی آنها را به عنوان مجموعه ای ساختاری و مرتبط و متشکل از مقاصد، تصمیمات و اعمال تصویر کرده که نسبت به اقتدار عمومی در سطوح محلی و ملی و بین المللی قابل نسبت سنجی و محاسبه می باشند. (وحید، 1383: ص 16) و در تعریفی کلی تر «جیمز اندرسون» سیاستگزاری عمومی را مجموعه اقداماتی هدفدار توصیف کرده که به وسیله بازیگر یا مجموعه ای از بازیگران برای برخورد با مشکل یا مسئله مورد توجه، در نظر گرفته میشود. (هاولت و رامش، 1380: ص 7)

در واقع گرفتن چنین تصمیمات عامی را از جانب عموم افراد جامعه و از سوی حکومت و اجرای آن ها در قالب مقررات همان سیاست گذاری عمومی است که دارای تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی شهروندان است. (میثم کیانی زاده و علیرضا گلشنی، 73)

یکی از مهم ترین و بالاترین نقش آفرینی های مدیریت جهادی و فرهنگ سازی جهادی در زمینه مقاومت در جمهور یاسلامی ایران، میتوان به مسئله بالا بردن وجاهت و مقبولیت نظام سیاسی این نظام مقدس و اسلامی جوشیده از میان مردم اشاره نمود. در این زمینه میتوانیم به نمونه های عینی چنین مدیریت فرهنگی جهادی در طول سالیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی که منشا اثر و باعث بالا بردن اعتماد و عزت ملت به نظام سیاسی گشته را نام ببریم: فرماندهان جهادی عملیات های سخت در هشت سال دفاع مقدس، فعالیتهای جهاد سازندگی پس از جنگ تحمیلی، عملکرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سازندگی کشور در همه جنبه های اقتصادی، فرهنگی، نظامی و ...، فرهنگ سازی و نهادینه کردن پدیده مقدس اردوهای جهادی و... در واقع چنین روحیه و فرهنگی جهادی خود یکی از مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران بوده است. چنین مدیریت فرهنگی جهادی در حقیقت زیر بنا و سنگ و ستون زیرین نوعی جدید از مدیریت را بنا نهاده است که به «مدیریت جهادی» معروف شده و در نهادهای تشکیل یافته بعد از انلاب به وضوح آثار و برکاتش متبلور گردیده است. (کیانی زاده، 1395، ش 72: ص 72 -73)

در این زمینه برخی از رهنمودهای مقام معظم رهبری راه و روش و صحت و یا عدم صحت مسیر طی شده را در مواقع مختلف گوشزد شده است:

-         اصل پیگیری جهادی گفتمان انقلابی و نیز لزوم داشتن تعهد و تخصص در مسئولین: «شعار و گفتمان کلی اين دولت منطبق بر شعار و گفتمان امام و منطبق بر شعارها و گفتمان‌های انقلاب است؛ اين خيلی چيز با ارزشی است. اين را هيچ ‌کس نمی ‌تواند نديده بگيرد. هر دلبسته‌ به انقلاب، اين را قدر می ‌داند؛ هر کسی که پيشرفت کشور را با هدايت انقلاب و با کارگردانی انقلاب تصور می کند، بايد اين را قدر بداند. عدالت‌خواهی در اين دولت پر رنگ شد. شعار عدالت ‌خواهی به صورت جدی بر روحيه‌ مسئولان، دولتمردان و برنامهریزان، پرتو افکند. استکبارستيزی ـ که معنای ويژه انقلابی خودش را دارد ـ در اين دولت تشخص و تميز پيدا کرد.» (ديدار با اعضای هيئت دولت نهم : 2/6/1389)

-         اصل عزتمندی در مقابل انفعال ووادادگی:«ما متأسفانه در برخی از اوقات گذشته، مي‌ديديم که بعضی از کسانی که مرتبط با مسئولان بودند، يا حتی خودشان مسئول يک بخشی بودند، کأنّه از گفتمان انقلاب در مقابل ديگران شرمنده‌اند و خجالت می‌کشند که حقايق انقلاب را بر زبان جاری کنند، يا آنها را پيگيری کنند، يا به آنها اهميت بدهند! اين برای يک جامعه خيلی بلای بزرگی است.» (بیانات ایشان در تاریخ: 2/6/1389)

-         اصل کارآمدی و کارآیی حد اکثری و نیز شايسته ‌سالاری: ایشان در این زمینه می فرمایند: «مشروعيت همه‏ ما بسته به انجام وظيفه و كارآيی در انجام وظيفه است. بنده روی اين اصرار و تكيه دارم كه بر روی كارآيی ها و كارآمدی مسئولان، طبق همان ضوابطی كه قوانين ما متّخذ از شرع و قانون اساسی است، بايست تكيه شود. هر جا كارآمدی نباشد، مشروعيت از بين خواهد رفت... ما بايد به دنبال كارآمدی باشيم. بايد هر يك از كسانی كه متصدی اين مسئوليت‌ها، از صدر تا ساقه هستند، بتوانند آنچه را كه برعهده آنهاست، به ‏قدر معقول انجام دهند. انتظار معجزه و كار خارق‏ العاده نداريم و نبايد داشته باشيم؛ اما بايست انتظارِ تلاش موفق را كه در آن نشانه‏های توفيق هم مشاهده شود، داشته باشيم.» (بیانات ایشان در تاریخ: 31/6/1383)

-         اصل اساسی جهادی بودن: که در این زمینه بیانات ایشان را در بخش های قبلی ذکر کرده ایم.

-         اصل پرکاری و پر نشاط بودن: رهبر معظم انقلاب در باره اهمیت این مسئله در زمینه دولت و حکومت اسلامی می فرمایند: «يک خصوصيت اين است که اين دولت، واقعاً يک دولت کار است؛ دولت حرکت و اقدام است؛ انرژی و نشاطِ کار اين دولت، يک امر برجسته است. الحمدلله شما ­از سال اول همين‌جور حرکت کرديد، الان هم با اينکه سه سال از عمر اين دولت گذشته، انسان احساس می کند که تحرک و نشاط و فعاليت و اقدام در اين دولت محسوس است ـ يعنی کاهش پيدا نکرده؛ افت پيدا نکرده ـ اين خيلی چيز با ارزشي است. در خدمت به مردم جديت وجود دارد. رفتن به شهرها، رفتن به شهرهای کوچک، همه نقاط کشور را زير پا گذاشتن و هيچ نقطه‌ای از کشور را از منظر خبرگی و کارشناسی دور قرار ندادن، اينها چيزهای با ارزشی است. اين امتياز اول است؛ در هر مجموعه‌ای اين امتياز وجود داشته باشد، جا دارد که انسان از آن قدردانی کند، به آن تصريح کند و اميدوار و مطمئن باشد که خدای متعال هم به آن مجموعه کمک خواهد کرد و ثواب خواهد داد.» (بیانات ایشان در تاریخ: 2/6/1389)

-         اصل تحول‌ و پویایی آفرينی: ایشان در این زمینه فرموده اند: «نفس اينکه انسان حالت دليری در مقابل مشکلات داشته باشد و تصميم بگيرد که برای رفع مشکلات اقدام بکند، چيز با ارزشی است.» (بیانات ایشان در تاریخ: 2/6/1389)

-         اصل مردمی بودن و خدمتگزاری: مقام معظم رهبری در این باره می ‌فرمايند: «اين هم خيلی با ارزش است؛ اين را قدر بدانيد. شما امتيازتان به تشخص ظاهری و شکل و قيافه نيست؛ امتيازتان به همين است که خودتان را با مردم هم ‌سطح کنيد، به شکل مردم و در ميان مردم باشيد، با مردم تماس بگيريد، با آنها انس پيدا کنيد، از آنها بشنويد. اين امتياز بزرگي است و در شما هست؛ آن را حفظ کنيد و نگه داريد.» (بیانات ایشان در تاریخ: 2/6/1389)

-         اصل قانون‌گرا بودن: ایشان در این باره می فرمایند: «قانو­­­ن ـ وقتی که با سازوکار قانون اساسی پيش رفت ـ حتميت و جزميت پيدا مي‌کند. ممکن است همان مجلس يا دولت يا ديگران مقدماتی فراهم کنند که آن قانون عوض بشود‌ ... عيبی ندارد؛ اگر قانون نقص دارد، ضعف دارد و غلط است، عوض بشود؛ اما تا مادامی که قانون، قانون است، حتماً بايستی به آن عمل بشود و به­ آن اهميت داده بشود. من اين را تأکيد مي‌کنم.» (بیانات ایشان در تاریخ: 2/6/1389)

-         مقاومت و شجاعت در برابر دشمنان: رهبر معظم انقلاب در این زمینه می فرمایند: «بايد در هر شرايطی در اتخاذ مواضع انقلابی صراحت داشت و صريح و بدون رودربايستی، در مقابل دشمن مواضع انقلاب و مبانی امام بزرگوار را بدون ترس و خجالت بيان کرد.» (بیانات ایشان در تاریخ: 4/6/1394)

-         اصل ساده ‌زيستی: ایشان در این باره تاکید نموده اند که: «ساده‌ زيستی چيز بسيار با ارزشی است. ما اگر بخواهيم تجمل و اشرافی ‌گری و اسراف و زياده ‌رویرا ـ که واقعاً بلای بزرگي است ـ از جامعه‌ مان ريشه‌ کن کنيم، با حرف و گفتن نمی شود؛ که از يک طرف بگوييم و از طرف ديگر مردم نگاه کنند و ببينند عمل‌ مان جور ديگر است! بايد عمل کنيم. عمل ما بايستی مؤيد و دليل و شاهد بر حرف‌های ما باشد تا اينکه اثر بکند. اين خوشبختانه هست. فاصله‌ تان را با طبقات ضعيف کم کرده‌ايد و کم نگه داريد و هر چه که ممکن است آن را کمتر کنيد. (بیانات ایشان در تاریخ: 2/6/1387)

مقاومت انقلابی در عرصه فرهنگ

فرهنگ مقاومت مقوله ای است متفاوت از مقاومت فرهنگی و در عین حال کلیدی تر و مهم تر و از اهمیت بیشتری برخوردار است. به این خاطر که تا زمانی که فرهنگ مقاومت در جامعه ترویج نیاید، سایر مقاومت‌ها را نیز از دست خواهیم داد. و انقلاب اسلامی خود محصول فرهنگ مقاومت بوده. در واقع دشمن با جنگ نرم و شبیخون فرهنگی اش درصدد است تا ریشه چنین فرهنگی را در کشور اسلامی ایران بخشکاند تا بتواند به راحتی بر منابع و ثروت های ملت مسلمان ایران و به تبع آن سایر ملل مسلمان چیره گردد. مقام معظم رهبری در یکی از سخنان خود با شمردن بعضی از اهداف جنگ نرم و پنهان دشمن همانند: دور کردن مردم از عرصه‌ی جهاد و مقاومت، بی‌اعتنا کردن آنها به آرمانها و تصرف فضای فکری و روحی کشور، خاطرنشان کردند: «ملت ایران با مقاومت و ایستادگی خود، قدرتهای جهانی را در بسیاری از اهدافشان ناکام کرده و سلطه‌ گران با ابزارهای فراوان، تبلیغات هنگفت و گویندگان سخن به مزد و همچنین فشارهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی، در تلاش برای مأیوس و از صحنه خارج کردنِ ملت هستند.»

البته باید دانست که مهمترین رکن و سرمایه در یک سازمان جهادی، برخورداری از سرمایه و نیروی انسانی با روحیه جهادگری است. چنین ثروت و منبع انسانی ای باید دارای خصلت هایی چون: ایثارگری، مردمی بودن، انعطاف پذیری، پویایی، نوآوری، خلاقیت، خودباوری، ارزش مداری و اخلاق مداری، ولایت محور بودن و تخصص و تعهد داشتن و... باشد. (میر، 1386) که با قاطعیت تمام می توان گفت توفیق در این زمینه توفیق در سایر عرصه ها و زمینه های جهاد و مقاومت اقتصادی، سیاسی،  و ... را نیز فراهم میکند.

باید آگاهی نیروها و سرمایه های جهادی را نیز به انواع ترفندهای دشمن اعم از جنگ های فرهنگی و یا سیاسی و یا اقتصادی و انواع پیچیده و جدید آن آشنا نمود. مثلا در جنگ شناختی (Cognitive warfare) –که دشمن قوه شناخت عموم مردم و نخبگان جامعه را با هدف تغییر هنجارها، ارزش‌ها، باورها، نگرش‌ها و رفتار‌ها از طریق مدیریت ادراک و برداشت- مورد هجوم قرار داده و در صدد تغییر نگرش افراد با اقناع درونی آنان است. باید آگاهی لازم را به تک تک این افراد مخلص و فداکار جهادی داد تا بدانند که هدف اصلی دشمن از ورود به چنین عرصه هایی تغییر نگرش در جامعه، اختلال و خطا در دستگاه محاسبات تصمیم گیران، اثربخش نمودن جنگ اطلاعاتی، ایجاد گسست عاطفی-ادراکی بین توده‌ها و نخبگان با حاکمیت و نهایتاً تضعیف و زوال سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی ایران است. (عابدینی، 1398)

از جمله تاکیدات مقام معظم رهبری در حفظ چنین روحیه مقاوم و جهادگری در مقابله با شبیخون نرم و فرهنگی دشمن می توان به

زنده نگه داشتن و ترویج یاد و نام شهیدان و تبیین روحیات و سبک زندگی شهیدان و سابقه و پشتوانه فکری آنان، اشاره نمود. (بیانات ایشان در دیدار با اعضای ستاد کنگره شهدای استانهای کهگیلویه و بویراحمد و خراسان شمالی که در تاریخ 5 مهر 1395) ایشان همچنین فرموده اند: «در جنگ نرم هیچ ‌وقت عکس ‌العملی عمل نکنید. البتّه پاسخ دشمن را باید داد، امّا بهتر از عکس‌العملی عمل کردن و واکنشی عمل کردن، عمل کردنِ کنشی و ابتکاری است. یک‌ قدم همیشه از دشمنِ خودتان جلوتر باشید؛ حدس بزنید که دشمن چه‌کار می‌خواهد بکند، چه حرکتی می‌خواهد انجام بدهد، حرکتِ خنثی ‌کننده و پیش ‌گیرنده را قبل از او انجام بدهید؛ مثل یک شطرنج ‌باز ماهر که حدس می‌زند طرف مقابل چه حرکتی را انجام خواهد داد، و قبل از اینکه حرکت را انجام بدهد، کاری را انجام می‌دهد که او قفل بشود، نتواند آن حرکت را انجام بدهد؛ همیشه جلوتر از او حرکت کنید.» (بیانات ایشان در دیدار اخیر بسیجیان 6/9/1398)   

مقاومت انقلابی در عرصه اقتصاد

در ععرصه اقتصاد نیز باید همه افراد جامعه و مخصوصا دست اندر کاران و مسئولان اجرایی با روحیه ای جهادی و انقلابی پا به این عرصه بگذارند زیرا دشمنان جمهوری اسلامی ایران در این زمینه تمام قد و با تمام قوای خود برای شکست انقلاب اسلامی مخصوصا از ناحیه اقتصادی قد علم کرده است. در اینجا می توانیم برای تحقق این هدف به برخی از شاخص های مهم تحقق اقتصاد مقاومتی به صورتی گذرا اشاره نماییم:

- رشد اقتصادی مثبت با افزایش تولید ملی و صادرات محصولات تولیدی داخل به صورت فر آوری شده و نه خام

- افزايش بهره وری با افزایش عوامل آن و کاهش عوامل بازدارنده و یا کند کننده بهره وری

- کاهش شاخص بيکاری و در نتیجه افزايش اشتغال

- افزایشی نمودن شاخص گسترش فعاليت بخش خصوصی

- تجمیع سرمايه ها در جهت محقق کردن تولیدات بزرگ اقتصادی

- استفاده حد اکثری و بهينه ازمنابع به همراه صرفه جويی در مواد اساسی

- شرکت دادن مستقيم مردم در امر تولیدات کشاورزی، دامپروری، صنعتی و ...

محورهای کلیدی جهت محقق نمودن اقتصاد مقاومتی

-         داشتن روحيه جهادی.

-         تقویت معنويت در جامعه  و مخصوصا بین قشر جوان جهت منع از به هدر و هرز رفتن نیروی جوانی در امر تولید.

-         داشتن نگاهی واقعی به  مسئله اقتصاد مقاومتی به جای دید شعاري.

-         تمرکز بر مسائل اساسی و عمده اقتصادی در جامعه به جای پرداختن به مسائل کم ارزش و حاشیه ای و .... (خلیلی، 1391: ص 29- 32)

مقاومت انقلابی در عرصه سیاست

داشتن روحیه مقاومت با شاخصه های انقلابی گرایانه آن در عرصه سیاست خارجی نیز دارای آثار و برکات بسیار راهبردی و راهگشایی ‏است چنان که از دیگر سو عدم وجود چنین روحیه انقلابی ای در سیاست آثار و نتایج بسیار مخرب و ذلتمندی برای کشور به دنبال خواهد ‏داشت. در این راستا باید گفت تنها همین یک مضمون راهبردی از سوی مقام معظم رهبری برای اثبات مدعای مطرح شده کافی است که ‏بیان نموده اند: هزینه سازش و یا توافق با دولت های مستکبر بسیار بیشتر از هزینه مقاومت در برابر آنان است و این به خاطر وجود ‏همان خوی استکباری تمامیت طلبی و دون نگری کشورهای مستکبر به سرکردگی آمریکای جنایتکار در مقابل ملت مسلمان و آزادی خواه ‏ایران و سایر ملل استقلال طلب دنیاست. در این جا ما می توانیم به ذکر برخی از آثار و نتایج مقاومت انقلابی در حوزه سیاست خارجی به ‏عنوان نمونه اشاره کنیم که عبارتند از:‏

‏-‏  تعامل با دیگر ملتها و دولتها بر اساس دو رکن اساسی تعامل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یعنی عدالت محوری و ‏عزت مداری بر اساس ایده ی نه شرقی و نه غربی.‏

‏-‏  نجات یافتن از سلطه و نفوذ مستقیم قدرت‌های خارجی در جهت حفظ استقلال و آزادی کشور.‏

‏-‏  تبدیل شدن به قدرتی منطقه‌ای و حتی فرامنطقه ‌ای و موثر بر معادلات منطقه و جهان.‏

‏-‏  ضربه زدن بر دو قطب اندیشه ای مارکسیسم و لیبرالیسم و تأثیر بر چنین مسایل راهبردی در جهان با فروریختن این نظام دو قطبی ‏حاکم تا زمان انقلاب و بعد از آن.‏

‏-‏  ظلم ستیزی و دفاع از مظلومان و مستضعفان جهان در مقابل ستمگران.‏

‏-‏  مطرح نمودن فرهنگ مقاومت همه جانبه در برابر زیاذه خواهان و مستکبران از طریق تولید و طراحی این فرهنگ به عنوان گفتمان ‏موثر و غالب در جهان اسلام به گونه ای که هم اکنون جریان استکبار به سرکردگی آمریکا و صهیونیست به شدت با آن دست و پنجه ‏نرم میکند.‏

‏-‏  صادر کردن اندیشه و فرهنگ مقاومت و الگوی بسیج مردمی به تمامی ملت های آزاده و آزادی خواه جهان.‏

-         ایجاد روحیه مبارزه، مقاومت و ایستادگی و مبازه با امپریالیسم و استکبار جهانی به رهبری آمریکا در میان ملت‌های آزادی خواه جهان و تقویت کردن این روحیه.

-         تقویت و حمایت از محور مقاومت اسلامی و جریانات و گروه های مقاومت در منطقه و مخصوصا در تقابل با رژیم صهیونیستی که به دنبال آن پیروزی مقاومت در جنگ های 33 روزه، 22 روزه ، ‏‏8 روزه و 51 روزه و در بحران سوریه و عراق و یمن و ... رقم خورد و یا در حال رقم خوردن است.

-         ایـجـاد کردن روحیه خود باوری و اعتماد به نفس در میان امت اسلامى در راه حرکت به آینده اى روشن از سویی و از دیگر سو تحقیر کردن قدرت های پوشالی بی روح و به دور از انسانیت مخصوصا آمریکا.

-         دادن آگاهی و ایجاد مقدمات بیداری اسلامی و حرکت ملل آزادی خواه مسلمان جهان بر علیه حکام ظالم و شکمباره و خود فروخته و واداده در مقابل آمریکا و اسرائیل.

-         احـیـاء گفتمان تفکر اسلامی تمدن ساز و ضرورت بازگرداندن عـزّت و قدرت و عظمت اسـلامـى با تاکید بر اصل وحدت و همگرایی امت ها و دولت های اسلامی در مقابل دشمن واحد.

-         اهمیت دادن و زنده کردن مسئله اصلی جهان اسلام یعنی قضیه فلسطین و قدس و منزوی شدن شرکاء در طرح خائنانه معامله قرن.

-         اعلام روز جهانی قدس توسط امام راحل و جهانی ساختن آرمان مبارزه با رژیم اشغالگر قدس و نیز حمایت سخت افزاری و نرم افزاری از جریان های مقاومت در برابر ارتش تا دندان مسلح و مورد حمایت اسرائیل.

نتیجه گیری

پس از تحلیل و بررسی مفایم کلیدی مطرح شده در مقاله پیش رو در زمینه مدیریت فرهنگی جهادی و نقش و تاثیر آن در محقق کردن مقاومت انقلابی مشخص گردید که با گذشت بیش از چهار دهه از آغاز انقلاب اسلامی ایران و تاسیس نظام جمهوری اسلامی ایران، و نیز پس از تجارب متمادی حکمرانی و بر سر قدرت بودن انواع جریانات و گروه های سیاسی در این کشور و نیز تجربه دوران های بحرانی ای چون جنگ تحمیلی، غائله گروهک های منافقین و جدایی طلب، دوران سازندگی، دوران تحریم های شدید و ... بخش بزرگی از خلل ها و آفات ضربه زننده به اعتماد و امنیت فکری جامعه به نظام اسلامی از سویی و نیز تاخیر وکندی در پیشرفت و آبادانی کشور از دیگر سو ناشی از سوء مدیریت و عدم حکمفرمایی تفکر جهادی و انقلابی در مدیران کل و میانه دستگاه های کشوری بوده است. به عبارت دیگر مقاومت انقلابی در همه ابعاد باید تحقق یابد تا بتوان از با حداکثر توان از تمامی ظرفیت های موجود بهره برداری نمود. باید با وارد نمودن نسل جوان و نخبه و نیز آموزش دیده با مفاهیم مدیریت و مدیریت اسلامی و انقلابی به عرصه های مدیریت کلان و میانی جامعه –اعم از عرصه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و ... و نیز با ملاک قرار دادن تعهد و تخصص و حکمفرما کردن ضوابط بر روابط، موتور محرک انقلاب اسلامی ایران را در گام دوم خود بسیار نیرومند تر به سمت جلو به راه انداخت تا بتوانیم عقب ماندگی ها و ضعف های چالش برانگیز بر این کشور را به سرعت جبران نموده و پشت سر بگذاریم. 

منابع

قرآن کریم

1.      ابن فارس، ابی الحسن احمد، معجم مقاییس اللغة، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1404ق.

2.      احمدی، اسماعیل، روحیه جهادی، ویژگیها و شاخصه ها. بیانات رهبر معظم در جمع مسئولین کشور، 16/5/1390، 1393.

3.      پیغامی، عادل، مولفه های نرم در تلاقی فرهنگ و اقتصاد (دلالتهایی برای اقتصاد مقاومتی)، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1396.

4.      تقوی دامغانی، سید رضا، نگرشی بر مدیریت اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1393.

5.      ترک زاده، جعفر و دیگران، مقاله «تدوین الگوی مدیریت جهادی مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال بیستم، شماره 75، 1396، صص 25-26.

6.      حاکم النیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، بیروت، المکتبه العصریه، 1420 ق.

7.      حجازی فر، سعید، مقاله «چیستی و مؤلفه های مدیریت جهادی»، فصلنامه مدیریت اسلامی، سال بیست و سوم، شماره3، 1394، صص 96-97.

8.      حسین پور، داوود، مقاله رابطه مدیریت جهادی و استراتژی های اقتصاد مقاومتی، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، 1395، صص 8 – 9.

9.      خلیلی، حسام الدین، مقاله «مقاومت اقتصادی در پرتو اقتصاد مقاومتی»، مجله کار آگاه، دوره دوم، سال پنجم، شماره 20، 1391، صص 29- 32.

10.  رضی، نهج البلاغه،  آستان قدس رضوی، به نشر، 1393.

11.  رضاییان، علی، اصول مدیریت، سمت، 1395.

12.  راغب اصفهانی، حسین بن امحمد، مفردات الفاظ القرآن، نشر مرتضوی، 1388.

13.  روح الأمینی، محمود، زمینه فرهنگ ‌شناسی تألیفی در انسان ‌شناسی فرهنگی و مردم‌ شناسی، نشر عطار، 1388.

14.  شريعتمداري، مهدی، اصول و مبانی مدیریت (مدیریت عمومی)، کوهسار، 1388.

15.  عزتی، عزت الله، «مقاله واکاوی مفهوم مدیریت جهادی»،http://www.borhan.ir /NSite /FullStory /News /?Id=7041.

16.  عابدینی، حسن، «مصاحبه درباره جنگ شناختی»، خبرگزاری صدا و سیما، 1398.

17.  فیضی، طاهره، مبانیسازمانو مدیریت، انتشارات دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۳.

18.  کیانی زاده، میثم و دیگران، مقاله «شناسایی ویژگی های شخصیتی سیاست گزاران عمومی مبتنی بر مدیریت جهادی»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال نوزدهم، شماره 72، 1395، صص 72 -73.

19.  کشاورزیان پیوستی، اکبر، «اصلاح الگوي مصرف در اقتصاد و نظام بانکی»،  مجله بانک و اقتصاد، شماره 100، 1388، صص 4-5.

20.  کریم زاده، طاهره، مقاله «شاخصه های مدیریت جهادی از منظر مقام معظم رهبری»، مجله  معارف، شماره 107، 1393.

21.  مرتضوی، مهدی و دیگران، مقاله «فرهنگ سازمانی جهادی، عامل کلیدی مدیریت جهادی»، مجله مهندسی فرهنگی طه، سال هفتم، شماره 71 و 72، 1391، صص 105-106.

22.  میرلداري، سیده سهیلا و محمدي نشلی، یاسر، مقاله «جایگاه اقتصاد مقاومتی در دوران پسا تحریم»، اولین همایش ملی اقتصاد صنعتی ایران، 1394، صص 12-12.

23.  مجد فر، مرتضي، اصول مديريت و رهبري شامل مباحث نظري و اجرائي در مديريت آموزشي، تهران، سرنا، 1371.

24.  محمود زاده، علیرضا، مقاله «آسیب شناسی سیاستهاي اقتصاد مقاومتی»، همایش ملی اقتصاد دانش بنیان، معبر اقتصاد مقاومتی، 1393.

25.  محمود زاده؛ علی، فروزش، اکبر و مرتضوی، مهدی، «نقش مدیران جهادی در ترویج و توسعه فرهنگ و مدیریت جهادی»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران، 1388، صص 89 -90.

26.  محمودزاده، علی، فروزش، اکبر و مرتضوی، مهدی، واکاوی و بازشناسی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران، دفتر نمایندگی ولی فقیه، 1388.

27.  میر، سیدجواد، مقاله «ویژگیهاي فرهنگ و مدیریت جهادي و آفات آن»، اولین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادي، تهران، وزارت جهاد کشاورزي، 1386.

28.  مشایخی، کریم، تاج آبادی، رضا و مرادی نژاد، امیر، نقش فرهنگ جهادی در پیشگیری از بروز فساد اداری، تهران، دفتر نشر وزارت جهاد کشاورزی، 1388.

29.  نادعلی، فتح الله، «تکیه بر شانه های مدیریت جهادی (قسمت چهارم)». فکه، ش 156، 1395، صص 10-11.

30.   نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1362.

31.  هزاوئی، سید مرتضی و زیرکی حیدري، علی، اقتصاد مقاومتی، «نماد مدیریت جهادي در اقتصاد سیاسی ایران»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال  11، شماره 37، 1393.

32.  وحید، مجید، سیاستگذاری عمومی، نشر میزان، 1383.

33.  هاولت، مایکل،  و رامش، ام،  مطالعه خط مشی عمومی، نشر کتاب مهربان، 1380.

34.  هاينز وي، بريچ، كونتز، هرولد، اصول مديريت، ترجمه علي پارسائيان، ويرايش يازدهم، تهران، ترمه، 1386.

35.                        From F. Luthans (1969), Jeseph. A. Litlerer, organization (1969); pp. 449-453.